رنگبندی ایستگاههای کاری شرکت کویرتایر بعنوان مبنایی جهت تصمیم گیری و اجرای پروژه های بهبود

مقدمه

یکی از مسائل مهم و قابل بحث در  هر سازمان ویا مراکز صنعتی و کارگاهها  نحوه صحیح قرار گرفتن یا وضعیت مناسب کارکنان با کار میباشد که در واقع وضعیت فیزیکی و ارگونومیک انسان می تواند تا حد زیادی باعث صدمات جبران ناپذیر به بدن و حتی کار شود.]1[ لذا تیمهای ارگونومی در سازمانها ضمن بررسی ایستگاههای کاری با مشاهده وضعیت های فوق، اقدام به آموزش نیروها و همچنین رفع نواقص ایستگاههای کاری  موجود  می نمایند تا آسیبهای احتمالی را کاهش  و یا رفع نمایند ]2[. مشخص نمودن نقاط ریسک و پرخطر در شرکت کویرتایر و خصوصاً خط تولید از اهم برنامه های تیم ارگونومی شرکت بود که با تشخیص این نقاط در ایستگاههای کاری و ایجاد راه حل های اصلاحی بتوان از آسیبهای احتمالی جلوگیری کرده و یا آن را به حداقل رساند.  تیم ما در شرکت ابتدا کلاسهای آموزشی برای آشنایی کارکنان با مسائل ارگونومی و قرار گرفتن وضعیت مناسب در هر ایستگاه کاری را ارائه نموده ]3[و سپس در مرحله بعدی ضمن بررسی ایستگاههای خط تولید و مشخصات شغل، پست سازمانی، شرح وظایف و . . . با جمع آوری اطلاعات لازم شامل : بررسی 5 ساله پرونده های پزشکی و مراجعات بیماران به واحد بهداشت کارخانه ( 1391 – 1396 ) و همچنین جمع آوری مرخصی استعلاجی کارکنان و همچنین پرسشنامه های نوردیک،  Body Map و نتایج حاصل از نرم افزار OWAS که برای هر ایستگاه (شکل1) جداگانه تهیه و پس از جمعبندی در یک نرم افزار طراحی شده به کمک Excel ، این داده ها با فرمت مشخص و فرمولهای داده شده محاسبه گردیده و نتایج حاصل با هریک از امتیازات از پیش تعیین شده مقایسه و رنگبندی ایجاد می شود . رنگبندی شامل سه رنگ سبز ( بی خطر ) – زرد ( در معرض خطر ) و قرمز ( نقاط ریسک ) می باشد که پس از محاسبه لازم بر روی نقشه های تهیه شده از ایستگاههای کاری خط تولید قرار گرفته و نمایی کلی از موقعیت ارگونومیکی ایستگاه را مشخص می نماید.

   شکل 1 – نمونه داده های مربوط به اپراتور اسکایور دوبلکس در نرم فزار owas

بخش تجربی

داده های مورد بررسی بصورت 5 ساله و از ابتدای سال 1391 لغایت مرداد 1396 می باشد که به شرح ذیل مورد بررسی قرار گرفت :

*بررسی پرونده های پزشکی : با بررسی 5 ساله پرونده های پزشکی  1650 نفر از همکاران و جمع آوری اطلاعاتی از قبیل مشکلات اسکلتی عضلانی، MRI و حوادث ناشی از کار مورد بررسی و به صورت تجمیعی و خلاصه نویسی شده و سپس تبدیل به کد های عددی (1–9) و یا حرفی (A– Z) شده و در فرمهای Excel وارد شد .

*بررسی سوابق مرخصی استعلاجی پرسنل : با همکاری واحد منابع انسانی کلیه مرخصی های استعلاجی پرسنل طی 5 سال جمع آوری گردید و سپس ضمن تفکیک استعلاجی های مربوط به حوادث و ناراحتی های اسکلتی عضلانی ، نسبت به جمع بندی آن اقدام گردید .

*پرسشنامه نوردیک : شامل 27 سئوال بوده که هریک از سئوالات امتیاز مشخصی داشته و برای کلیه پرسنل تهیه شده است. (جدول 1)

جدول 1 – پرسشنامه نوردیک

* پرسشنامهBodyMap  : شامل سوالات و نمایی از بدن که نقاط در معرض فشار و احتمال آسیبهای اسکلتی و عضلانی را مشخص و توسط ارگونوم هنگام مراجعه تکمیل و با توجه به نوع آسیب مشخص می- شود (شکل2) و سپس نقاط مورد نظر بر روی نقشه بدن رنگ بندی شده و نمای کلی از بدن و نمای ریسک مشخص می شود (شکل 3)

* BMI : بر اساس مشخصات قد و وزن پرسنل طبق فرمول زیر محاسبه میشود.     فرمول :   ( 2 ^ ( 100/قد ) ) /  وزن   BMI   =

شکل 2 –  نقشه عمومی بدن (BadyMap  )                                  

شکل 3 -  نمونه رنگبندی فرم BodyMap در ایستگاه تایرسازی

*موارد دیگری که در رنگبندی موثر بود شامل : سابقه مواجهه- کمیته بیماران ( متشکل از پزشک معتمد سازمان، مدیر HSE، نماینده منابع انسانی – مدیرکارخانه و نماینده شورای کار که بیماریهای حاد پرسنل مراجعه کننده را بررسی و تصمیم گیری می کنند ) .

ثبت داده ها

مرحله 1: پس از جمعبندی داده ها مرحله ورود اطلاعات در نرم افزاری که در محیط اکسل برنامه نویسی شده انجام گرفت و داده ها در هریک از ستونهای مربوطه که دارای وزن مشخص می باشند ( جدول 2 ) قرار گرفت و محاسبات به تفکیک هر عنوان انجام پذیرفت .

جدول 2 - وزن پیش بینی شده برای هریک از آیتمهای محاسباتی در رنگبندی ،  وزن مربوط به هریک از پوسچرهای نامناسب در نرم افزار

مرحله 2 : محاسبات انجام شده و نتایج بدست آمده از مرحله 1 بصورت امتیاز کلی هر ایستگاه کاری مشخص شده و در این مرحله با درصد مشخص رنگ مورد نظر (40% قرمز – 40% زرد – 20% سبز، از امتیاز کل همه ایستگاههای مورد بررسی ) تعیین رنگ شده و به مرحله بعدی می رود .

مرحله 3: امتیاز هر ایستگاه و درصد در معرض ریسک و رنگ تعیین شده مختصات ایستگاه را گرفته و رنگبندی اولیه جهت انتقال به نقشه ایستگاهها آماده می شود .

تهیه نقشه رنگبندی ایستگاههای مورد بررسی

    با ورود داده ها و محاسبات انجام گرفته ایستگاههایی که دارای نقاط ریسک بالایی هستند مشخص گردیدو بدین صورت نمایی کلی از رنگبندی ایستگاهها با سه رنگ قرمز ( محدوده خطر یا بیشترین ریسک ) و رنگ زرد ( نزدیک به محدوده خطر ) و رنگ سبز ( محدوده بدون خطر ) بر روی نقشه تهیه شده از سالن تولید کارخانه منتقل گردید که جهت تصمیم گیری و ایجاد هرگونه تغییرات در اختیار گروه ارگونوم قرار می گیرد .

یافته ها و نتایج بدست آمده

نتایج بدست آمده که بر اساس بررسی افرادی که بطور مداوم و حداقل به مدت 6 سال در هریک از ایستگاهها کاری مشغول به فعالیت بوده اند بدست آمده است و پس از بررسی های بعمل آمده روی هر ایستگاه و به حداکثر رساندن دقت داده ها و نتایج در حالت های مشاهدات عینی – چک لیست ها - فرم های خود اضهاری و نرم افزارهای مختلف مانند : REBA- RULA- QEC- OWAS- NIOSH مورد ارزیابی قرار گرفت که در مجموع از نرم افزار OWAS و فرمهای خود اضهاری و همچنینن پرونده پزشکی و مراحلی که در قسمت بررسی ذکر شد به نتایج بدست آمده رسیده و شرایط هر ایستگاه را مشخص نمودیم و ا توجه به نتایج بدست آمده باید ارزیابی های لازم را بر روی هر ایستگاه انجام داده و راهکارهای لازم جهت کم کردن نقاط ریسک را اجرا نمائیم، بنابر این تیم ارگونومی در ایستگاههای با ریسک بالا یا رنگ قرمز نکات اصلاحی را پیاده سازی نمودند. ( شکل 4 و 5)

شکل 4 – نمایی از قسمت اکستروژن قبل رنگبندی                           

شکل 5 – نمایی از رنگبندی قسمت اکستروژن پس از بررسی

بحث و نتیجه گیری از روش اجرا شده

با توجه به نوآوری و روش ذکر شده که ابتکارعمل تیم ارگونومی کویرتایر بود و نتایج بدست آمده که بیش از 90 درصد به واقعیت نزدیک بود کار بسیار بزرگی انجام شد که واقعیت و نقاط ریسک بالا را بدرستی نشان میداد، نقشه رنگ بندی شده ایستگاهها، برای برنامه ریزی های آتی ارگونومی به لحاظ تمرکز برنقاط پرخطر و با رنگ قرمز و همچنین بودجه بندی و برنامه ریزی عملیاتی سالانه ، بسیار کاربردی و اثربخش خواهد بود که بعنوان نمونه، بخش اکستروژن مورد بررسی قرار گرفت وارزیابی میزان ریسک درهر شغل و ایستگاه و نواقص موجود مشخص شد که با استفاده از روش OWAS که بسیار دقیقتر و درعین حال سخت تر و زمان برتر می باشد استفاده شد و برهمین اساس پروژه های اصلاحی متفاوتی تعریف گردید و در هر بخش از خط تولید و ایستگاههای مربوطه اجرا شد.

منابع :

]1[  ارزیابی ارگونومیک ریسک ابتلا به اختلالات اسکلتی عضلانی ناشی از کار در کارگران شاغل در کوره هاي آجرپزي شهرستان یزد، مجله علوم پزشکی خراسان شمالی، پائیز 1393،صفحات 543 تا550، غلامحسین حلوانی 1 ، حسین فلاح 2، رجبعلی حکم آبادي 3 ، سکینه اسماعیلی 4 ، رویا دبیري 4 ، بهنوش صانعی 4 ، امین صابري 4 .

]2[ مداخله ارگونومی با اجرای همزمان تکنیکهای مهندسی و مدیریتی به منظور کاهش ناراحتیهای اسکلتی- عضلانی در یک معدن سرب، مجله سلامت و بهداشت، دوره چهارم، شماره دوم، تابستان 1392 ،صفحات 134 تا 146، محمد جهانگیری 1 ، حسن محمد پور 2، سعید موسوی 3، سید امیر رضا نگهبان 1، چیمن سعیدی 1، مهدی جلالی 1، وحدت فرجی طومار کندی 1 .

]3[ ارزیابی اثربخشی مداخله آموزشی ارگونومی درکاهش پتانسیل خطر ایجاد اختلالات اسکلتی عضلانی ، محسنی, مهناز؛ مجید معتمدزاده؛ حسین محجوب و رستم گل محمدی، ۱۳۸۷، مونتاژکاران، نخستین کنفرانس بین المللی ارگونومی ایران، تهران، انجمن ارگونومی و مهندسی عوامل انسانی، شرکت همایش پارس،

https://www.civilica.com/Paper-IRANERGO01-IRANERGO01_005.html