نصب کارت سلامت، دستورالعمل های ایمنی و بازرسی دوره ای جرثقیل های سقفی

چکیده:

جرثقیل سقفی (Overhead Crane  ) یا همان جرثقیل های پل دار، یکی از انواع پرکاربرد جرثقیل در محیط های صنعتی و کارخانه هاست. مسئولیت ایمنی تجهیزات و ماشین آلات و بهره برداری از آنها و حوادث محتمل، در کارخانه ها و کارگاه ها بر عهده مسئولین محترم ایمنی و بهداشت (HSE)، سرپرستان و یا افراد تعیین شده در چارت سازمانی آن مجموعه می باشد و صدور گواهی نامه سلامت جرثقیل ها بدین معناست که این تجهیزات حین بازرسی، عیوب و مغایرت های حیاتی با استاندارد های مرتبط را نداشته و ریسک بهره برداری از آنها در صورت رعایت دستورالعمل های ایمنی و استفاده از اپراتور های آموزش دیده و تایید صلاحیت شده به حداقل ممکن رسیده است. اطمینان از صحت عملکرد تجهیزات بحرانی از دیدگاه ایمنی یکی از اصلی ترین روش ها در صنایع برای پیشگیری از بروز حوادث ناشی از نقص در تجهیزات می باشد ، مطابق الزامات قانونی کلیه صنایع برای حصول اطمینان از صحت عملکرد تجهیزات بحرانی و اثربخشی اقدامات فنی در قالب برنامه های نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه، ملزم به اخذ گواهینامه های سلامت فنی می باشند. 

کلید واژه:جرثقیل،گواهی سلامت، استاندارد، اپراتور،دستورالعمل

مقدمه:

جرثقیل ها امروزه نقش مهمی در صنعت ساخت و ساز دارند و کاربرد انها در بلند کردن اجسام سنگین و جابجایی انها به مکان دیگر می باشد که این کار فرا تر از نیروی انسانی است و با ترکیب چند ماشین مکانیکی ساخته شده است البته برای استفاده ایمن از این ماشین صنعتی سنگین باید بازرسی ایمنی جرثقیل به طور مداوم انجام شود. یك جرثقیل مناسب، نقش مهمی در انتقال مواد و اجسام  را در ساختمان های بلند و یا صنایع  دارد و در اکثر محیطهای صنعتی از آن استفاده می شود. استفاده از آن می‌تواند موجب افزایش محصول و كاهش هزینه‌ تولید و همینطور كاهش خطرات احتمالی برای كارگران گردد.برای بازرسی ایمنی جرثقیل باید از کاشناس متخصص مربوطه درخواست کرد تا تست عملکرد درست جرثقیل را طبق چک لیست سازمان استاندارد انجام داده و بعد از بازرسی ایمنی جرثقیل  و گواهی سلامت جرثقیل را صادر کند.

جرثقیل سقفی (Overhead Crane  ) چیست؟

جرثقیل سقفی (Overhead Crane  ) یا همان جرثقیل های پل دار، یکی از انواع پرکاربرد جرثقیل در محیط های صنعتی و کارخانه هاست. به طور کلی جرثقیل های سقفی از دو ریل حرکت طولی موازی در طرفین و پل یا دیرک که در این فضا قرار دارد تشکیل شده است. قسمت بالابری و کالسکه و وینچ جرثقیل در فضای این پل جابجا می شود. اگر پل در یک یا دو طرف روی پایه هایی قرار گیرد، جرثقیل از نوع نیم دروازه ای یا دروازه ای خواهد بود.

انواع جرثقیل های سقفی:

به طور کلی جرثقیل های سقفی در دو مدل کلی تک پل و دو پل طراحی و ساخته می شوند. که در شکل تک پل حداکثر تناژ بالابری و Span  جرثقیل ( فاصله بین ریل های حرکت طولی ) پایین تر است. تقسیم بندی دیگر جرثقیل های سقفی به صورت رونشین و آویز است. که بر اساس محل قرار گیری کلگی حرکت طولی جرثقیل روی ریل های حرکت طولی تعیین می گردد. که در عکس انواع آن ها نمایش داده شده است.

استاندارد گروه کاری ( کلاس بندی ) جرثقیل چیست؟

یکی از مفاهیمی که در طراحی و بهره برداری جرثقیل های سقفی، بسیار اهمیت دارد، مفهوم گروه کاری جرثقیل سقفی است. به طور کلی، مفهوم گروه کاری جرثقیل به این معناست که دو جرثقیل با ظرفیت بالابری یکسان و طول دهانه (SPAN ) برابر، می توانند در طراحی اجزا و قطعات متفاوت باشند. این تفاوت به این مساله بر میگردد که تا چه میزان از جرثقیل در حداکثر ظرفیت مجاز استفاده می شود و اینکه عملیات باربرداری چقدر در یک شیفت کاری تکرار میشود.

با کمک جدول زیر که از استاندارد CMAA ( انجمن سازندگان جرثقیل آمریکا ) گرفته شده است، این مفهوم گروه کاری جرثقیل سقفی را بیشتر توضیح می دهیم:

استاندارد CMAA

همانطور که در که در این جدول مشاهده می کنید، مطابق استاندارد CMAA جرثقیل های سقفی در ۶ گروه کاری A,B,C,D,E,F تقسیم بندی می شوند.

ستون عمودی این جدول مقدار باری را که جرثقیل بر میدارد نشان میدهد. L1 برای باربرداری معمولا سبک و به صورت استثنایی تا حد بیشینه مجاز، L2 برای باربرداری عموما یک سوم  تا نصف ظرفیت بیشینه است و به ندرت بار تا حد بیشینه نیز برداشته می شود. L3، در این کلاس گاهی اوقات بار بیشینه مجاز برداشته می شود و عموما باری بین نصف تا دو سوم بیشینه ظرفیت مجاز. در کلاس باری آخر یعنی L4 معمولا بارهایی نزدیک به حداکثر ظرفیت مجاز باربرداری می شوند.

سیکل های بهره برداری هم بر اساس تکرار عملیات باربرداری در یک ساعت و یا متوسط زمان بهره برداری از جرثقیل سقفی در یک روز در چهار دسته N1 تا N4 تقسیم بندی شده اند.

استاندارد های مختلف در این حوزه شامل CMAA,FEM,ISO,HMI کلاس بندی مختلفی را برای خود دارند که مطابق این جدول هم پوشانی دارند.

حال با استفاده از این جداول و تعاریف ذکر شده، به طور مثال وقتی گروه کاری یک جرثقیل ۲m تعیین گردیده ( مطابق استاندارد، علاوه بر تناژ مجاز، گروه کاری جرثقیل سقفی نیز بایستی روی پل قابل رویت باشد ) بدین معناست که می توان از این جرثقیل در کلاس باری L1 وسیکل N3 یا کلاس باری L2 و سیکل N2 و یا کلاس باری L3 و سیکل N1 بهره برداری کرد. و نمی توان از آن در کلاس باری L4 یعنی باربرداری معمولا در حد ماکزیمم ظرفیت استفاده کرد.

در بحث طراحی هم با در نظر گرفتن این موارد ابتدا گروه کاری جرثقیل سقفی تعیین می گردد و بر این اساس فاکتور های ایمنی و استحکام اجزا و قطعات متفاوت خواهد بود.

گواهی نامه سلامت جرثقیل به چه معناست؟

مسئولیت ایمنی تجهیزات و ماشین آلات و بهره برداری از آنها و حوادث محتمل، در کارخانه ها و کارگاه ها بر عهده مسئولین محترم ایمنی و بهداشت (HSE)، سرپرستان و یا افراد تعیین شده در چارت سازمانی آن مجموعه می باشد. بازرسی فنی  دوره ای تجهیزات  بر اساس نوع سرویس دهی آنها و عموما به صورت یکماهه انجام می شود.

این بازرسی ها بر اساس چک لیست های معتبر و مطابق الزامات سازمان ملی استاندارد، وزارت کار، وزارت صنعت و معدن، و استاندارد ها صورت می پذیرد.صدور گواهی نامه سلامت جرثقیل ها، بدین معناست که این تجهیزات حین بازرسی، عیوب و مغایرت های حیاتی با استاندارد های مرتبط را نداشته و ریسک بهره برداری از آنها در صورت رعایت دستورالعمل های ایمنی و استفاده از اپراتور های آموزش دیده و تایید صلاحیت شده به حداقل ممکن رسیده است.

مزایای نصب گواهی سلامت جرثقیل

مزایای نصب گواهی سلامت جرثقیل عبارت است از:بهبود بهره‌وری تجهیزات، افزایش عمر خدمت رسانی تجهیزات، کاهش احتمال تلفات و جراحات ، مسئولیت پذیری سرپرستان، تضمین انطباق با قوانین، کدها و استانداردها

تست ایمنی جرثقیل سقفی

افرادیکه تست ایمنی جرثقیل سقفی را انجام می دهند می توانند با شناخت خطرات اصلی مربوط به کار با جرثقیل ها، نقش مهمی را در ایمنی محیط های کاری ایفا کنند و با به کارگیری راههای پیشگیری باعث حذف خطرات اصلی خواهند شد. از جمله اقدامات پیشگیرانه می توان به تست ایمنی جرثقیل ها پرداخت. بازرسی های به موقع باعث ایمنی و حفاظت از تمامی افراد موجود در مکان‌هایی که جرثقیل مشغول به کار است می باشد. قبل از استفاده اولیه کلیه جرثقیل های سقفی و تعمیر یافته باید مورد آزمایش قرار گیرد تا از رعایت این بخش از جمله توابع زیر اطمینان حاصل شود: بلند کردن و پایین آمدن بار،دستگاه های سوئیچ قفل و ایمنی را محدود کنید، تنظیم سویچ های حد مجاز بالابر باید توسط تست هایی با قلاب خالی که با سرعت بیشتر تا حداکثر سرعت حرکت می‌کنند تعیین شود .مکانیزم تحریک سوئیچ محدود ،باید به گونه‌ای باشد که سوئیچ را تحت هر شرایطی در زمان کافی طی کند تا از تماس قلاب یا قلاب با هر بخشی جلوگیری کند .دستگاههای کنترلی جرثقیل را بررسی کنید که همه حرکات موافق با نشانگر کنترل دستگاه؛ برای مثال بالا ،پایین ، جلو یا عقب باشد.

بررسی کنید که تمام حرکات رانش بیش از حد را نداشته باشند و رانش متوقف شود و مسافت متوقف شدن طبیعی باشد( تقریباً ۱۰ درصد از مسافت با سرعت بالا ) .

قلاب جرثقیل سقفی باید برای ترک خوردگی،شکاف، تغییر شکل دهان، یا نقطه تحمل بار و پیچش بررسی شود. شیطانک  قلاب جرثقیل سقفی  باید بررسی شود . طناب سیمی جرثقیل سقفی، پوشیدن بیش از حد، تا برداشتن، خردکردن ،کشش ،پرپر شدن یا باز شدن تار طناب ،اندازه گیری زنجیر، را بررسی کنید .از جمله اتصالات پایانی را برای اتصالات با سایش بیش از حد، پیچ و تاب اتصالات تعریف شده و یا کشش فراتر از توصیه های سازنده،هر نشانه‌ای از نشت روغن در زمین زیر جرثقیل و اطراف آن باید چک شود .سوئیچ‌های محدود کننده را چک کنید که حد بالای دستگاه حرکت بلند کردن بلوک لودر بالابر را قبل از هر بخش دیگری از بالابر متوقف کند. با توجه به صداهای غیر معمول جرثقیل یا مکانیزم بلند کردن در حال انجام عملیات مانند: جیغ کشیدن، سنگ زنی، لرزش غیر معمول ،برچسب‌های هشدار و ایمنی و دستگاه‌های هشداردهنده بررسی کنید؛ که هشدار و سایر برچسب های ایمنی از دست نرفته باشد. بررسی کنید که دستگاه های هشدار شنیداری و بصری عملیاتی هستند.

بازرسی ادواری جرثقیل سقفی

بازرسی دوره ای دقیق، بصری و عملیاتی است که به موجب آن مولفه های فردی برای تعیین وضعیت آنها مورد بررسی قرار می گیرد. بازرسی دوره‌ای جرثقیل که اغلب به صورت سه ماهه بر اساس سرویس عوامل زیست محیطی و کاربردی انجام می‌شود.که توسط یک فرد واجد شرایط تعیین شده باشد.

بازرسی جرثقیل سقفی می تواند بخش اساسی برای بهره‌وری یک مرکز باشد. بازرسی روی جرثقیل های سقفی می تواند شامل امن نگه داشتن جرثقیل باشد. در بازرسی باید به نکات  زیر توجه کرد:

 اعضای ساختاری ،نشانه ها و برچسب ها ، امتیازات اتصال ، ‏شفت سوپاپ ترمزها( نگهداری و کنترل)، شاخص و سنسورها ،انتقال ،قطعات برق، ضربه گیر و توقف پایان، پوشش حفاظ سیستم هدایت دستگاه های زیر هوک، تجهیزات ساختاری مانند تیرآهن ها ، برای تغییر شکل دادن ،ترک خوردگی ،آسیب دیدگی و  ناامنی بررسی شوند.نقاط اتصال، چک کردن پیچ و مهره های شکسته ،پرچ ها ،چک کردن  جوش های ترک خورده یا نامناسب قرقره و شیار های فرسوده، فرسایش شیار لبه های تیز و ترک ها را بررسی کنید .

مزایای بازرسی دوره ای و نصب کارت سلامت جرثقیل سقفی

بازرسی صحیح و نصب کارت سلامت از جرثقیل سقفی از اهمیت زیادی برخوردار است. اطمینان از عملکرد تجهیزات ایمنی یکی از ارکان اصلی کار با جرثقیل است.

• سلامت جرثقیل سقفی اپراتور ها را بهبود می بخشد از آسیب دیدگی اپراتور و سایر کارمندان جلوگیری می کند.
• کاهش زمان از دست رفته در اثر خرابی تجهیزات
• تشخیص شرایط بالقوه خطرناک
• کاهش هزینه های تعمیرات و اصلاح نقایص قبل از آسیب دیدگی تجهیزات
• كل دستگاه از لحاظ آسيب ساختاري از قبيل، كج شدگي و ترك خوردگي در شاسي اصلي، مجموعه جك هاي تعادلي دستگاه و تعلقات ساختاري مربوط به حمل كننده  در بازرسی جرثقیل و صدور گواهی سلامت جرثقیل بازرسی می شود.
• تمامي اتصالات جوش كاري شده از لحاظ ترك خوردگي، پوسته پوسته شدن رنگ، فرسودگي، خميدگي و خوردگي بازرسی ایمنی جرثقیل بررسی می شوند
• درام ها و قرقره ها از لحاظ ضعيف شدگي، فرسودگي و ترك خوردگي بازرسی می شود.
• و غیره

 برای انجام یک بازرسی اپراتور بهتر است در موارد زیر اطلاعات داشته باشد: استفاده صحیح از تجهیزات ،نحوه مستندسازی بازرسی ها ،هنگام تعمیرات با چه کسی تماس بگیرد . بازرسی جرثقیل سقفی باید بر اساس فواصل زمانی منظم باشد .

در بازرسی دوره‌ای باید به این نکات توجه کرد ؛ضایعات تغییر شکل  یافته مانند: پین ،یاتاقان ،شفت چرخ دنده ، غلطک دستگاه ،قفل و بست پیچ و مهره،سایش بیش از حد بر روی قطعات سیستم ترمز، شفت محور، قسمت های خم شده و یا شکسته شده،انتقال بیش از حد چرخ دنده ها ، زنجیرها و کشش زنجیره‌ای بیش از حد را بررسی کنید. جعبه دنده را باز کنید و پوشش دندان های دنده و روانکاری مناسب را چک کنید. قطعات برقی همه ی دستگاه‌های الکتریکی برای نشانه‌هایی از سوراخ شدن یا هرگونه خرابی، کنترل سوئیچ های محدود کننده ی ایستگاه های فشار، موتور را باید بررسی کنیم.

شواهدی از گرم شدن بیش از حد را تیک بزنید. اطمینان حاصل کنید که درب و یا پوشش بسته شود. مسیر حرکت جرثقیل را تمیز و خلوت نگه دارید .روزنامه پوستر عکس و سایر موارد مشابه در اتاق راننده که مانع دید مستقیم راننده و یا حواس پرتی می‌شوند ممنوع می باشد .دسته اهرم های عملگر اتاق آسان باشد. بازرسی قطعات برقی جرثقیل سقفی، کنترل کننده های سوئیچ‌های محدود دکمه ایستگاه فشار، حلقه‌های لغزش موتور مقاومت بررسی کنید که همه پوشش ها و حفاظ ها امن و بدون آسیب هستند . چک کردن تمام ضربه گیر ها و توقف پایان برای آسیب ترولی دریل پل و دستگاه های اتصال را بست و لقی شکاف‌ها .

مهم ترین قسمت جرثقیل سیستمهای برقی آنهاست که به نوعی برای ارتباط موثر در بین سایر بخش‌های هیدرولیکی و مکانیکی عمل می‌کند .کار موتورها و ژنراتورهای الکتریکی جرثقیل بر اساس استانداردهای مربوطه ساخته شده و برای عملکرد در مدارهای برقی acc طراحی شده‌اند. بازرسی جرثقیل سقفی بر اساس استانداردهای جهانی مربوط به انطباق برای الزامات نظارتی توسط سازمان انجام می شود.

هزینه و انرژی

با در نظر گرفتن تعريف سازمان به‌عنوان گروهي از افراد متخصص و هماهنگ شده با هدفي مشترك، درمی یابیم که هر سازمان دارای دو وجه اساسی تخصص و هماهنگي است. امروزه تخصص نقطه ثقل رقابت پذيري در كسب و كار نيست چرا كه اکثر سازمان‌ها طی سالیان گذشته بدان پرداخته‌اند و اين هماهنگي است كه داراي مزيت رقابت پذيري می‌باشد. امروزه سازمان‌هایی که توانسته‌اند در زمینه هماهنگی بین متخصصانشان موفق عمل کنند به‌عنوان سازمان‌های پیشرو شناخته می‌شوند. در این مقاله سعی شده است در رابطه با موضوع بسیار مهم برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات در سازمان ها پرداخته شود.

مطالعات انجام‌شده توسط تيم هاي تحقيقاتي نشان داده كه رابطه مستقيمي بين برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات (برنامه ریزی نت) و كاهش هزينه ها وجود دارد. اين نكته كه وقتي كاري برنامه ريزي شده باشد، اجراي آن آسان‌تر و ارزان‌تر خواهد بود، نه‌تنها از ديدگاه منطقي بلكه از ديدگاه آماري نيز ثابت شده است. تحقیقات نشان مي دهد كه اجراي يك كار تعميراتي بدون برنامه ريزي در قياس با انجام كار به‌صورت كاملا برنامه ريزي و زمان بندي شده حداقل 1.5 برابر و اجراي كار به‌صورت اضطراري، 3 برابر و يا بيشتر هزينه در بر خواهد داشت.

هزینه های ناشی از توقفات و خرابی ها

درابتدا به هزینه هایی که خرابی دستگاه ها و توقف خط تولید به شرکت تحمیل می کند می پردازیم و آن ها را در دو دسته پیدا و پنهان فهرست می کنیم

هزینه های آشکار خرابی تجهیزات

1. هزینه قطعات یدکی
2. هزینه نیروی انسانی تعمیرکار
3. هزینه های پیمانکار تعمیرات

هزینه های پنهان

1. هزینه های ناشی از عدم تولید در ساعات توقف دستگاه
2. بیکاری پرسنل تولیدی آن دستگاه یا خط تولید
3. هزینه های ناشی از نارضایتی مشتری در پی عدم تولید و درنتیجه آن عدم تحویل به موقع محصول در زمان تعهد شده
4. هزینه تولید ضایعات در هنگامی که دستگاه در حال خارج شدن از شرایط مناسب عملیاتی و به سمت خرابی رفتن می باشد
5. هزینه قطعات ضایعات شده ای نیازمند دوباره کاری در هنگام راه اندازی مجدد دستگاه و تنظیم و Setup آن
6. استهلاک زودرس دستگاه ها به دلیل خرابی های زیاد که منجر به خارج شدن دستگاه از وضعیت عملیاتی و بهره برداری از آن جایگاه می گردد .
7. هزینه های نیروی انسانی واحد تعمیرات بش از حد نیاز سازمان ، در بعضی شرکت ها به دلیل وقوع خرابی های زیاد و همزمان و برای تعمیر بیش از حد نیاز استخدام می شوند . این نیروها در زمان های عدم خرابی ، بیکاری می باشند .
8. هزینه های ناشی از راکدماندن و خواب سرمایه که صرف نگهداری موجودی با حجم بالای قطعات یدکی می شود .
9. در شرکت هایی که مدیریت سعی در پایین نگهداشتن موجودی قطعات یدکی دارد . هزینه های سفارش و خرید قطعات یدکی در هر بار خرابی می باشد . ضمن آنکه به دلیل عدم موجودی قطعات یدکی ، زمان تعمیر نیز بالا رفته تا قطعه یدکی مورد نظر خریداری گردد .
10. هزینه های ناشی از تهیه قطعات یدکی ارزان قیمت و بی کیفیت که منجر به تکرار خرابی و صرف همه هزینه های پیدا و پنهانی می گردد که در بالا شرح آن آمد
11. هزینه های انرژی ، معمولا دستگاه ها و تجهیزاتی که در شرایط مناسب کارکرد قرار ندارند ، انرژی بیشتری مصرف می کنند .

جهت برنامه ریزی و طرح ریزی اقدامات و فعالیت هایی برای کاهش و یاحذف هزینه های فوق ، بایستی در ابتدا آن هارا شناسایی و اندازه گیری کنید . البته باید بگویم که این مسئله ، ضرورت حتمی و صد در صدی ندارد زیرا درصورتی که آمار توقف خط تولید به خاطر خرابی تجهیزات و دستگاه ها بالا باشد ، کم وبیش هزینه های فوق وجود دارد اما برای سنجش اثربخشی پروژه هایی که طراحی و اجرا می کنید بهتر سات هزینه های ريالی موارد فوق را پس و پیش از اجرای برنامه ها مقایسه نمایید . در صورتی که تاکنون هیچ گونه سیستم نگهداری و تعمیرات نظام یافته و سیستماتیکی را اجرا نکرده اید مطمئن باشید که با اجرای آن ها میزان بهبود ، چشمگیر خواهد بود اما اگر در حال حاضر ، سازمان در بخش نگهداری و تعمیرات ، سیستمی را به صورت اجرایی دارد اما هزینه های فوق الذکر به سازمان به سازمان تحمیل می شود ، مقدار بالایی نیزدارد ، احتمالا سیستم نگهداری و تعمیرات فعلی ، کارا و اثربخش نمی باشد . حال ممکن است که در طراحی سیستم ، برخی مسائل لحاظ نشده و یا اینکه سیستم به خوبی طرح ریزی شده اما در اجرای فرآیند ، مسائل و مشکلاتی وجود دارد

نتایج انجام پروژه

• جلوگیری از خسارت:اکثر مواقع جرثقیل ها ممکن است حتی با ایرادات کوچکی نیز کار کرده و در ظاهر مشکلی نداشته باشند اما در طی دوره بلند مدت به ما بقی قطعات نیز آسیب بزنند.
• مطلع شدن از نحوه عملکرد دستگاه :با بازرسی های دوره و صدور گواهی سلامت می توان از نحوه عملکرد دستگاه در زمان های مختلف مطلع شد و از به وجود آمدن مشکلات جدید جلو گیری کرد.
• افزایش طول عمر مفید  دستگاه:با انجام بازرسی و سرویس های دوره ای و در نتیجه آن کاهاش خسارات وراده به دستگاه طول عمر مفید دستگاه نیز اضافه می شود.
• بهبود عملکرد:با انجام سرویس های دوره ای در نتیجه عملکرد دستگاه نیز بهبود یافته و دیگر نیاز به تعویض یا تعمیرات اساسی وجود ندارد.
• کاهش هزینه های ناشی از توقفات و خرابی ها

منابع ومآخذ:

1. رسول کبیریان , جرثقیل ها و کاربرد ها , دانشگاه آزاد اسلامی کاشمر , ۱۳۸۷
2. آیین نامه مرکز تحقیقات و تعلیمات حفاظت و بهداشت محیط کار
3. دانشنامه آزاد ویکی پدیا
4. NYC Buildings , 280 BROADWAY, 7th , FLOOR , NEW YORK, NY 10007 , March 18, 2009